خرید اینترنتی در ایران هم مانند جاهای دیگر جهان با انبوهی از سوءتفاهم، بدبینی، کلاهبرداری و… آغاز شد. حالا حدود 20 سال از زمانی گذشته که شخص هنگام ثبت سفارش اینترنتی، حتی مطمئن نبود که کالا به دستش می‌رسد یا نه! با گذشت زمان و رشد قابل توجه استفاده از اینترنت و فضای مجازی در کشور، خرید اینترنتی هم کم‌کم جای خود را در سبک زندگی مردم باز کرد و در سال ۱۴۰۰ کمتر کسی است که تجربه این نوع از خرید را نداشته باشد. یکی از سایت‌هایی که در دهه ۸۰ آغاز به کار کرد و نقش قابل توجهی در گسترش فرهنگ خرید غیرحضوری در ایران داشت، «دیجی‌کالا» است. در این گزارش سعی می‌کنیم ضمن مرور تاریخچه «دیجی‌کالا» و شناخت مهم‌ترین مدیرانش، نگاهی به داده‌های بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی ایران در سامانه «رسمیو» داشته باشیم.
از تهدید به فرصت
قصه از اینجا شروع شد که دو برادر دوقلو به نام‌های حمید و سعید محمدی در سال ۱۳۸۴ و در ۲۶ سالگی، به دلیل علاقه‌ای که به عکاسی داشتند، به فکر خرید یک دوربین دیجیتال افتادند و در نهایت این دوربین را از خیابان جمهوری خریدند. پس از مدتی به خاطر کیفیت پایین عکس‌ها به اصل بودن دوربین مشکوک شدند و معلوم شد فروشنده لنز دست دوم و تعمیر شده را به جای نو به آنها فروخته است. جرقه راه‌اندازی سایتی که کالاهای دیجیتال را با کیفیت مناسب و همراه با اطلاعات و مشخصات فنی کافی به فروش برساند، درست در همین جا زده شد. برادران محمدی مدتی مطالعه کردند و بعد از چکش‌کاری ایده‌شان، فروشگاه اینترنتی «دیجی‌کالا» را با فروش موبایل و دوربین عکاسی راه انداختند. الان را نگاه نکنید که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در این فروشگاه پیدا می‌شود، یک زمانی در «دیجی‌کالا» فقط کالای دیجیتال فروخته می‌شد. حمید و سعید محمدی این سایت را با ۲۰ میلیون تومان سرمایه اولیه و فقط پنج کارمند راه‌اندازی کردند.
سرمایه‌ها سرازیر می‌شود
فعالیت «دیجی‌کالا» در بهمن ماه ۱۳۹۱ و با ثبت شرکت «نوآوران فن آوازه» با سرمایه اولیه ۱۰ میلیون تومان، وارد فاز تازه‌ای شد. در این زمان سعید محمدی رییس هیئت‌مدیره و حمید محمدی مدیرعامل شرکت هستند. در سال ۱۳۹۲ پای یک شرکت دیگر هم به «دیجی‌کالا» باز می‌شود؛ شرکتی به نام «نوین اندیشان سرآوا پارس» که فعالیت اصلی آن حمایت از استارت‌آپ‌های تازه‌نفس و سرمایه‌گذاری در آنهاست و سید سعید رحمانی خضری بنیان‌گذار آن بوده است. این شرکت به جز «دیجی‌کالا» در استارت‌آپ‌های مشهور دیگری مانند «علی‌بابا»، «دیوار» و «کافه بازار» نیز سرمایه‌گذاری کرده است. رفته‌رفته نفوذ شرکت «نوین اندیشان سرآوا پارس» در «دیجی‌کالا» افزایش پیدا می‌کند تا جایی که در سال ۱۳۹۴ سید سعید رحمانی خضری رییس هیئت‌مدیره «نوآوران فن آوازه» می‌شود. «سرآوا» جذب سرمایه‌گذار خارجی را یکی از مأموریت های خود می‌داند و در مورد «دیجی‌کالا» هم این اتفاق می‌افتد، تا جایی که بر اساس آگهی‌ای که «نوآوران فن آوازه» در ۳۰ آذر ۱۳۹۶ در روزنامه رسمی منتشر می‌کند، شخصی به نام لوکاس جوزف ببن به عنوان یکی از چهار شخصی معرفی شده که حق امضای چک‌های شرکت را داراست!
متهم نگریخت!
«سعید رحمانی از ایران مهاجرت کرد»؛ این خبر در شهریور ۱۳۹۸ منتشر شد و اکوسیستم استارت‌آپی کشور را شگفت‌زده کرد. رحمانی که در سال ۱۳۹۱ به ایران بازگشته بود، بعد از هفت سال دوباره از ایران خارج شد و این اتفاق باعث تغییرات گسترده در ترکیب هیئت‌مدیره شرکت «نوین اندیشان سرآوا پارس» و به تبع آن در شرکت‌هایی مانند «نوآوران فن آوازه» شد. بعد از گذشت چند ماه و در تیرماه ۱۳۹۹، دوباره سعید محمدی به سمت ریاست هیئت‌مدیره «دیجی‌کالا» بازگشت. اما این تنها حاشیه «سرآوا» نبود و عماد ادوارد شرقی معاون بین‌الملل این شرکت در دی ماه ۱۳۹۹ هنگام خروج از کشور در مرزهای غربی ایران دستگیر شد. این شهروند ایرانی-آمریکایی به اتهام جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات برای بیگانگان به ۱۰ سال حبس محکوم شده است. طبق ادعای رسانه‌ها، شرقی کسی بوده که شرکت international internet investment coöperatief یا همان IIIC را به هلدینگ سراوا اضافه کرده؛ شرکتی که در سال ۱۳۹۳ مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار در «دیجی‌کالا» سرمایه‌گذاری کرده است. اما برخی مدعی بودند این شرکت صوری است و آدرس دفتر آن که در سایت ذکر شده وجود خارجی ندارد! ادعایی که البته سعید رحمانی آن را تکذیب کرد.
از چین تا امارات
«دیجی‌کالا» پس از همه این فراز و نشیب‌ها، همچنان به عنوان مشهورترین فروشگاه اینترنتی ایران مشغول به کار است و ۴۱۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه و بیش از ۶ هزار نیروی انسانی دارد. این شرکت به سبک بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا، سهام برخی استارت‌آپ‌های موفق را می‌خرد و آنها را به فعالیت‌های خود اضافه می‌کند. سوپرمارکت آنلاین «روکولند» یکی از برندهایی بود که «دیجی‌کالا» آن را به مجموعه خود افزود. نرم‌افزار کتاب الکترونیکی «فیدیبو» نیز یکی دیگر از برندهایی است که امروز ذیل برند «دیجی‌کالا» فعالیت می‌کند؛ شرکتی با عنوان «آفرینش کتاب الکترونیک فیروزان» که در سال ۱۳۹۴ با حمایت مهدی فیروزان داماد امام موسی صدر راه‌اندازی شده است. «دیجی پی» دیگر برند «دیجی‌کالا» است که در زمینه پرداخت اینترنتی خدمات ارائه می‌کند. شرکت «نوآوران فن آوازه» تا کنون حدود ۲۳۴ میلیارد و ۵۰۵ میلیون تومان ارز دریافت کرده که بخش بسیار کمی از آن (۱۴۰ میلیون تومان) را به نرخ دولتی و مابقی را با نرخ‌های بالاتری مانند نیما گرفته است. ارزهای دریافتی «دیجی‌کالا» بیشتر درهم امارات متحده عربی و یوآن چین بوده که این می‌تواند مبدأ بخش عمده‌ای از کالاهای این فروشگاه اینترنتی را روشن کند.
